Beste Svetlana Markina,

Zoals reeds eerder vermeld, heb ik iets anders san lofuitingen voor de manier waarop jullie mijn reis naar kalmukkië hebben georganiseerd: alles ging volgens afspraak, de transfers stonden er en de hotels waren prima. Ik heb dus geen op-of aanmerkingen waarop de organisatie beter kan.

Nogmaals dank en met vriendlijke groet,

Mark van wonderen


Redactie : De in de eerste mail genoemde link is komen te vervallen, doch gezien de inhoud van het door de heer Van Wonderen geschreven artikel voor Planet Internet, hebben wij de tekst hiervan hieronder weergegeven.

Op zoek naar Kirsan Iljoemzjinov, de steppenkoning

Gepubliceerd op zondag 23 september 2007

Het is een nogal wonderlijk figuur, die Kirsan Iljoemzjinov. Officieel is de jonge zakenman sinds 1993 gouverneur van de arme autonome Russische republiek Kalmukkië, maar hij laat zich president noemen, negeert de federale wetten van Rusland en voert een dictatoriaal bewind.

Iljoemzjinov ziet het steppenstaatje Kalmukkië als een persoonlijk speeltje en heeft zichzelf door de jaren heen ernstig verrijkt met gemeenschapsgelden. Daarnaast geeft hij vele miljoenen euro's uit om van het land een schaakwalhalla te maken, bood hij Moskou een miljoen dollar voor het gebalsemde lichaam van Lenin omdat deze gedeeltelijk Kalmuks zou zijn en laat hij zich adviezen influisteren door buitenaardse wezens (zie video onder aan de pagina). Kortom: tijd om op zoek te gaan naar Kirsan Iljoemzjinov, de steppenkoning.

Poging 1: een afspraak maken
De mailtjes naar het secretariaat van Iljoemzjinov blijven wekenlang onbeantwoord. Aan het personeel van mijn hotel in de hoofdstad Elista vraag ik of zij een ontmoeting zouden kunnen regelen. Paniekerige blikken vol angst volgden. "Nee, dat kan niet, dat mag niet en dat doen we niet," is het antwoord om me vervolgens te verzoeken de zoektocht naar hun president 'alsjeblieft te staken.'

De angst van het hotelpersoneel is niet geheel ongegrond. De 45-jarige Kirsan Iljoemzjinov gedraagt zich enigszins dictatoriaal. In 1993 werd hij democratisch gekozen maar twee jaar later verlengde hij zijn presidentsschap eigenhandig met zeven jaar, zonder een tegenkandidaat te dulden. In de loop der jaren heeft hij vrijwel alle macht naar zich toegetrokken, staat bepaald niet bekend als iemand die de mensenrechten respecteert en in dit door en door corrupte belastingparadijs plukken vooral de president en zijn naaste familie de vruchten.

Iljoemzjinov voerde langzamerhand de 'dictatuur van het gezond verstand' in. Dat houdt in dat de president alle macht in handen heeft en beslist wat er gebeurt in zijn land. Mannen moeten werken, vrouwen zorgen voor de kinderen en kinderen schaken. Iljoemzjinov zorgt voor de rest.

Moord op journaliste
Ook de moord op Larisa Joedina wordt hem aangerekend. De journaliste van het door de autoriteiten vervloekte Sovjetskaya Kalmukkia Segodnja werd in 1998 vermoord, na herhaaldelijk door de autoriteiten te zijn bedreigd. De echte daders zijn nooit gepakt, maar alles en iedereen is ervan overtuigd dat Iljoemzjinov achter de moord zit (geruchten gaan dat Iljoemzjinov's broer Vatjeslav de dodelijke steken heeft toegebracht).

De krant is - nu nog - het enige medium dat kritiek durft te uiten op Iljoemzjinov, alle andere media staan onder zijn controle. Zo begint de nieuwszender Chamdan dagelijks met de laatste verrichtingen van de president en zendt met enige regelmaat documentaires uit over diens jeugdjaren.

Demonstraties op het Leninplein naar aanleiding van de moord op Joedina zijn, net als demonstraties over de grote uitgaven voor schaakpaleizen en boeddhistische tempels, bloedig uiteengeslagen.

Poetin gedoogt de excentrieke leider. Iljoemzjinov zorgt er namelijk voor dat Kalmukkië een hoognodig baken van rust is in de woelige Kaukasus met landen als Tsjetsjenië en Dagestan in de buurt. Tevens gaat het economisch langzaamaan ook beter met het land nadat Iljoemzjinov er een vrije economische zone van heeft gemaakt. Ook gaan er verhalen dat sommige mensen in het Kremlin goed betaald worden door Iljoemzjinov.

Poging 2: lunchen in het hotel
Op een middag kom ik in de hotellobby waar het wemelt van de politie. Navraag leert me dat Iljoemzjinov in het hotel aan het lunchen is met Russische zakenmensen (In heel Kalmukkië zijn slechts twee hotels, lunchen kun je ook maar op weinig plekken dus de locatie is niet geheel toevallig).

Ik probeer me toegang te verschaffen tot het restaurant maar word tegengehouden door agenten. Het hotelpersoneel brengt me onmiddellijk naar een Lada om een spontane excursie langs de hoogtepunten van de stad te maken. Ik krijg een bowlingbaan, een boeddhistisch klooster en een heleboel standbeelden te zien, maar dus geen Kirsan Iljoemzjinov.

Schaakstad in de woestijn
Slechts weinigen in de wereld zouden ooit van Kirsan Iljoemzjinov hebben gehoord als hij naast president van Kalmukkië niet ook nog president van de overkoepelende schaakfederatie FIDE was, na de FIFA grootste sportbond ter wereld, met 6 miljoen leden. Dit is hij al sinds 1995 en wordt dankzij flinke corruptie telkens herkozen.

Even buiten Elista liet oud-schaakkampioen Iljoemzjinov op de kale steppen voor talloze miljoenen euro's een schaakstad bouwen, City Chess, geheten. Het bestaat uit een schaakpaleis waar de schaakolympiade van 1998 werd gehouden (Jan Timman was een van de deelnemers) en uit een flink aantal villa's, waarvan de meeste nu overigens leegstaan.

Zijn schaakpassie gaat zo ver dat kinderen verplicht schaaklessen moeten volgen 'ter bevordering van de orde en de discipline'. Ook heeft hij eens geopperd dat elke Kalmukker dagelijks twee uur zou moeten schaken.

Boeddhistische dictatuur
Een ander onderwerp waarmee Iljoemzjinov enige faam heeft verworven is met de bouw van een groot boeddhistisch kloostercomplex. Kalmukkers zijn namelijk afstammelingen van Mongolen die in de 16e en 17e eeuw in Europa zijn gebleven (Ja ja, Kalmukkië ligt nog net in Europa, en is daarmee de enige boeddistische staat van dit continent.)

De - wederom - miljoenenverslindende bouw riep veel kritiek op van de arme bewoners. Tijdens de communistische overheersing was het verboden om het geloof uit te oefenen en daardoor nam na de val van dit regime de interesse in het boeddhisme enorm toe. Maar veel gelovigen menen dat de bouw van het complex het zoveelste prestigeobject van Iljoemzjinov is. Dat het complex is geopend door de Dalai Lama wordt door hem uitgebuit om zijn eigen regime enige legitimiteit te verschaffen, zo luidt de kritiek.

Ook heeft de president een moskee, een synagoge en een katholieke kerk laten bouwen omdat hij van mening is dat Kalmukkië een land voor alle geloven moet zijn, een voorbeeld voor de wereld. In heel Kalmukkië woont overigens op dat moment slechts één rooms-katholiek.

Poging 3: opwachten
Tijdens een wandeling over de Leninstraat (feitelijk de enige grote weg in de hoofdstad Elista) valt een spierwitte Rolls Royce nogal op tussen de te lang geleden gewassen Lada's en Wolga's van de parkeerplaats. Die auto kan maar aan één man toebehoren: Kirsan Iljoemzjinov. Ik besluit te wachten op het moment dat hij naar buiten komt, dat wachten duurt uren maar het geduld wordt beloond.

Nadat agenten de straat hebben afgezet, komt een glimlachende man het parlementsgebouw uitgelopen. Ik loop met uitgestoken hand op hem af. Hij lacht, vraagt in het Russisch hoe het met me gaat, ik antwoord in het Engels dat ik blij ben om hem eindelijk te ontmoeten. Een stevige handdruk volgt, met enkele vriendelijke woorden over dat ik waarschijnlijk de enige toerist in heel Kalmukkië ben, en weg is Kirsan Nikolajevitsj Iljoemzjinov, aangespoord door zijn medewerkers.

Vol blijdschap meld ik mijn ontmoeting vervolgens aan de receptioniste van het hotel. Ze kijkt even op, zegt: "Tja, in zo'n klein land als dit is het nu eenmaal nog heel makkelijk om dergelijke mensen te ontmoeten, he!?," en ze gaat weer door met haar werk.

Mark van Wonderen